Badanie skali zjawiska gerrymanderingu w polskich wyborach do rad gmin w 2014 r.

W 2014 r., po raz pierwszy w dziejach III RP, członkowie rad gmin (z wyjątkiem miast na prawach powiatu) będą wybierani w okręgach jednomandatowych. Ponieważ granice tych okręgów będą wyznaczane przez organy stanowiące (rady gmin), a Kodeks wyborczy pozostawia tym organom szeroką swobodę w tej materii (w szczególności dopuszcza odchylenia od normy reprezentacji sięgające nawet 50% w obie strony), nowe przepisy stwarzają istotne zagrożenia wystąpienia zjawiska gerrymanderingu – manipulacji rozmiarem i granicami okręgów dla korzyści partyjnej (zwykle poprzez koncentrację wyborców opozycyjnych w kilku okręgach i rozproszenie reszty w taki sposób, by w żadnym innym nie mogli oni uzyskać większości).

Projekt badawczy koncentrować się będzie na czterech podstawowych celach:

  • ustaleniu liczby gmin, w których gerrymandering wystąpił w wyborach z 2014 r.,
  • badaniu czynników sprzyjających występowaniu gerrymanderingu w danych gminach poprzez testowanie hipotez dotyczących, m.in., rozmiaru gminy, jej polaryzacji politycznej, poparcia większości rady dla wójta oraz konkurencyjności wyborów w gminie,
  • ustalaniu skali zniekształcenia wyniku wyborów w tych gminach, w których wystąpiły przypadki gerrymanderingu,
  • przeprowadzeniu porównawczej analizy rozwiązań prawnych zapobiegających gerrymanderingowi pod kątem sformułowania wniosków de lege ferenda.

Ponieważ wybory w 2014 r. będą pierwszymi, które zostaną przeprowadzone w nowym systemie, nie ma dotychczas badań nad gerrymanderingiem w Polsce. W związku z tym projekt zapełni lukę badawczą i dostarczy całkowicie nowych ustaleń na temat funkcjonowania samorządowej ordynacji wyborczej w gminach. Ponadto zebrane dane empiryczne będą podstawą do sformułowania wniosków de lege ferenda dotyczących przeciwdziałania gerrymanderingowi w przyszłych wyborach (wyniki będą na tyle wcześnie, by umożliwić zmiany w prawie przed wyborami w 2018 r.). Wreszcie część ustaleń będzie miała znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza, że badamy polski system wyborczy w unikalnym momencie przejścia z ordynacji wielomandatowej na jednomandatową i wytyczania granic okręgów całkowicie de novo

Osoby realizujące projekt:

Jarosław Flis (kierownik projektu), Wojciech Słomczyński, Jacek Sokołowski, Dariusz Stolicki, Piotr Kościelniak

Publikacje:

J. Flis. D. Stolicki, Skrzywione podziały: na tropie gerrymanderingu w polskich gminach, Zarządzanie Publiczne 4 (34), 23-35, 2015.

Projekt finansowany przez Narodowe Centrum Nauki, nr projektu 2014/13/B/HS5/00862, konkurs OPUS 7